Kocimiętka właściwa czyli Nepeta cataria najbardziej znana roślina wśród kociarzy. Wyglądem przypomina miętę lub pokrzywę, kwiaty z łodygami przypominają hyzop lekarski lub szałwię. O lekkim zapachu miętowo-cytrynowym. Liście zielone do szarozielonych. Kwiaty w kolorach od białej do różowego przez niebieski do fioletowego. Charakterystyczne są kwiatki w kształcie serc zebrane na szczytach łodyg w nibyokółka. Kocimiętki mienią się ponad 150 znanymi gatunkami w większości dzikimi mieszańcami. W Polsce naturalnie występują cztery w tym kocimiętka właściwa. Rośliny te należą do jasnowatych czyli rodziny wspólnej między innymi dla lawendy, szałwii, mięty, melisy i innych zielnych, kwitnących i miododajnych roślin. Zawierają w sobie olejki eteryczne takie jak cytrol i geraniol, tymol a także nepetalakton. Powoduje to dużą popularność tych roślin w ziołolecznictwie, kosmetyce i w produkcji repelentów przeciw owadom.
Najmocniejszy zapach kocimiętka wydziela tuż przed (liście) i w trakcie kwitnienia (kwiaty). Wspomniany wyżej nepetalakton działa silnie odstraszajco na muchy, muszki, komary, moskity oraz karaczany i w mniejszym stopniu kleszcze. Warto na skraju ogrodu posadzić kocimiętkę: pięknie wygląda, kwitnie i pachnie bardzo przyjemnie, a na dodatek odstrasza większość niechcianych insektów. Jedynym minusem mogą być dzikie koty bądź nasze własne notorycznie pokładające się w roślinach ;) Ten sam składnik działający odstraszająco na owady przyciąga koty.
Nepetalakton należy do lotnych irydoidów i oddziałuje na zachowanie wielu zwierząt. Napady kocimiętkowe trwają zwykle do 10 minut. Charakteryzują się ocieraniem i tarzaniem w roślinie, głośnym miałczeniem i mruczeniem, podskokami i nadaktywnością. Po tym czasie "napad" mija i powracają do starego zachowania. Kiedy zaś kot posili się kocimiętką jej działanie jest zgoła odmienne. Kot wydaje się być zrelaksowany i odprężony, zasypia bądź pokłada się w pozie spoczynkowej. Być może jest to wyjaśnienie dlaczego preparaty uspokajające do podawania wewnętrznego zawierają kocimiętkę, tak jak preparaty do spryskiwania drapaków i zabawek również. Wrażliwość na kocimiętkę powraca po około dwóch godzinach, dlatego też nie stresujmy się jeśli kot po jakimś czasie przestanie interesować się drapakiem lub odejdzie od zabawek.
Tajemnica nepetalaktonu tkwi w budowie chemicznej, przypominającej kocie feromony roznoszone przez koty poprzez oznaczanie terenu moczem (mające związek z rozrodem). Ocieranie się kota w miejscu występowania tej substancji ma za zadanie pozostawienie swojego śladu feromonowego. Koty wyczuwają nepetalaktatpon za pomocą narządu Jacobsona zawierającego receptory feromonów. Na kocimiętkę reaguje około 2/3 populacji kotów w wieku rozrodczym (reakcja na nią jest cechą dziedziczną). Istnieje teza, że koty poddanie sterylizacji lub kastracji pozbawione większości hormonów płciowych, starsze lub kocięta nie będą reagować na kocimiętkę lub będzie to reakcja o wiele łagodniejsza.
U ludzi zastosowanie kocimiętki jest związane z przyjmowaniem wywarów i nalewek leczniczych, które wspomagają przy leczeniu bezsenności, zaburzeń trawiennych, przeziębienia, grypy, reumatyzmu i zapalenia oskrzeli. Może być stosowana w kuchni jako przyprawa do doprawiania sosów, zup i mięsa.
Waleriana czyli kozłek lekarski działa równie pobudzająco na kota co kocimiętka. Podana zewnętrznie działa jak afrodyzjak nie wpływając na układ nerwowy tylko na zmysły. Długość napadów ekscytacji jest podobna jak przypadku kocimiętki. Co dziwniejsze udowodniono, że kotki są mniej zainteresowane walerianą niż kocury. Wynikać to może stąd, że zapach olejków eterycznych zawartych w walerianie przypomina zapach kotki w okresie rui, więc nic dziwnego, że kocurom bardziej się podoba :) Kozłek lekarski podany wewnętrznie działa terapeutycznie. Pomaga w leczeniu chorób układu sercowo - naczyniowego i łagodzi skurcze przewodu pokarmowego. Umiejętnie stosowany wycisza i uspokaja.
UWAGA! Waleriana stosowana wewnętrznie w zbyt dużych ilościach może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca, narkotycznego snu, zapaści a w skrajnym przypadku do śmierci zwierzęcia!
Pamiętajmy, że metabolizm kota różni się znacząco od metabolizmu człowieka a nawet psa. To co nam nie zaszkodzi może spowodować problemy u kota. Pomimo posiadania dość dużej wątroby (największy organ w jamie brzusznej) koty nie produkują enzymu transferazy glukuronylowej. Odpowiada ona za rozkład wielu toksycznych substancji. U ludzi mechanizm działa sprawnie i szybko enzym łączy toksyny z białkami wydalając je, natomiast u kota w razie zatrucia bardzo szybko prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, gdyż zawartość toksyn wzrasta, a organizm nie jest w stanie ich wydalić.
Dostępność wyciągu z waleriany będzie o wiele większa niż olejku eterycznego z kocimiętki, lecz zdecydowanie będzie on bezpieczniejszy dla kota. Formy dostępności kocimiętki będą za to bardziej urozmaicone pod postacią żywych roślin, kropli, proszków, sprayów czy zabawek wypchanych suszonymi liśćmi. Niektórzy producenci dodają ją do przysmaków i karm aby zwiększyć ich smakowitość. Np. Brit Care Cocco I'm Gourmand zawiera 50mg kocimiętki na 1kg karmy i jest ona dedykowana dla kotów wybrednych :) Większość karm dla kotów firmy Wildcat zawiera kocimiętkę razem z innymi rodzajami pożytecznych ziół.
Sposoby wykorzystania kocimiętki w behawioryźmie kota:
• zachęcenie do zabawy nowymi zabawkami, drapakami, matami do zabawy nanosząc na nie kocimiętkę w formie sprayu lub wcierając aromatyczny susz
• wskrzeszenie starych i zapomnianych zabawek poprzez umieszczenie ich w woreczku lub słoiku z suszoną kocimiętką
• utrwalenie u kota strefy komfortu oznaczając kocimiętką pokój lub legowisko przeznaczone tylko do jego użytku (wspomagająco w leczeniu nerwic i niepokojów)
• maskowanie zapachu obcego zwierzęcia, jeśli wracamy od znajomych, którzy posiadają zwierzę a nasz kot bywa zazdrosny wystarczy zastosować kocimiętkę by zmniejszyć ryzyko focha :)
