Krukowate (Corvidae) - rodzina ptaków z rzędu wróblowatych obejmująca około 120 gatunków. Występują na całej kuli ziemskiej poza obszarami antarktycznymi. Cechami charakterystycznymi są średnie lub duże rozmiary, mocne dzioby, charakterystyczne w większości czarne połyskujące upierzenie. Dodatkowo należy dodać , iż są wybitnie inteligentne, żyją w stadach i według niektórych naukowców posiadają swoją "teorię umysłu". Oznacza to, że potrafią wczuć się w sytuację innego ptaka, potrafią myśleć jak przeciwnik, aby podjąć najlepszą taktykę obronną lub bojową. Ponadto przewidują zachowania innych zwierząt (w tym ludzi) i przekazują innym osobnikom swoje spostrzeżenia.
Do krukowatych należą między innymi kruki, wrony, gawrony, kawki, sroki i sójki. Zwierzęta te prowadzą z reguły osiadły tryb życia, niektóre migrują w cieplejsze kraje na zimę. Są sobie wierne, nawet jeśli para przez kilka sezonów nie może doczekać się potomstwa. Wysiadują tylko jeden lęg w roku bardzo wczesną wiosną. Wtedy też śpiewają! Najczęściej cicho tylko dla najbliższych, ale potrafią śpiewać i naśladować dźwięki. Są bardzo rodzinne, stada potrafią liczyć nawet kilka tysięcy osobników. Tworzą hierarchię i sieć zależności. U kawek jeśli jedno z partnerów straci wysoką pozycję w stadzie drugie musi szukać nowego partnera o odpowiedniej dla siebie pozycji ;)
Krukowate używają narzędzi i mocno kombinują jak ułatwić sobie dostęp do jedzenia. Nie pogardzą padliną i odpadkami. Zdarza się, że śledzą ornitologów poszukujących ptasich gniazd, aby zrabować z nich jajka lub porwać pisklęta. Standardem stało się monitorowanie poboczy dróg w poszukiwaniu potrąconych przez kierowców zwierząt, towarzyszą watahom wilków w nadziei na darmowy posiłek z upolowanej przez nie zdobyczy. W mieście są stałymi bywalcami wysypisk, śmietników i zaułków gdzie łatwo o resztki z ludzkiego stołu. Niejednokrotnie widać je przeszukujące miejskie kosze na śmieci i wyciągające z nich najlepsze kąski. Są wielkimi amatorami jajek i orzechów. W okolicy Wielkanocy buszują wśród nagrobków w poszukiwaniu pisanek pozostawianych tam przez ludzi jako dekoracja. Potrafią wykorzystywać grawitację do rozłupywania orzechów, rzucając je z wysokości na beton lub asfalt. Uczą się rozkładu świateł na skrzyżowaniach i podrzucają orzechy pod koła samochodów, po czym lądują na ulicy i wyjadają to co samochód rozłupał. Wiedzę o tym jak zdobywać pokarm, jak się bronić lub gdzie jest bezpiecznie gniazdować przekazują sobie w stadzie. Krukowaty nie musi osobiście spotkać myśliwego ze strzelbą żeby wiedzieć, że jest dla niego niebezpieczny. To samo dotyczy odczucia "zemsty". Jeśli ktoś skrzywdzi wronę lub kruka inne osobniki będą go traktować jak wroga, oznacza to wysoki poziom komunikacji między ptakami. W mieście Chatham w Ontario Kanadzie wrony zrobiły sobie miejsce postojowe w trakcie migracji. W momencie gdy liczba ptaków osiągnęła poziom 600 tyś. podjęto kroki aby zapobiec niszczeniu przez nie pól uprawnych i burmistrz wydał zgodę na odstrzał. Zastrzelono jedną wronę. To wystarczyło, aby ptaki omijały to miejsce na drodze swojej migracji. Ani w tym ani w kolejnych latach żadna migrująca wrona nie pojawiła się w tym mieście.
Kolejnym fascynującym zachowaniem jest używanie "narzędzi". Popularne jest używanie patyczka do wygrzebywania pędraków z drzewa. Niejednokrotnie ptaki te pokazywały naukowcom jak potrafią kombinować w różnego typu łamigłówkach by dostać się do pożywienia, używając do tego celu różnych dostępnych elementów wyposażenia woliery.
Kąpiel mrówkowa to kolejne zachowanie typowe dla krukowatych. Polega ono na lądowaniu ptaka w mrowisku i wzbudzaniu mrówek skrzydłami. Zdenerwowane mrówki obstrzykują intruza kwasem mrówkowym, który rozchodzi się po piórach. Zachowanie takie ma na celu wybicie pasożytów bytujących na ptakach za pomocą naturalnego insektycydu.
Sroka jako jedyny gatunek poza ssakami zdała test lustra. Oznacza to, że poznaje siebie w odbiciu, czyli ma samoświadomość. Pewnie dlatego tak często jej łupem trafiają się błyskotki, łyżeczki i odbijające światło przedmioty. Lubi na siebie patrzeć i być może stąd przysłowie "każda sroczka swój ogonek chwali" :)
Większość z nas traktuje krukowate jako element tła miejskiego krajobrazu, lub szkodniki. Zdarza się że demolują karmniki zimą, wyjadają karmę dla kotów wolnożyjących, rabują schowki na zapasy wiewiórkom. Można powiedzieć, że przystosowały się do życia w mieście i wykorzystują je do swoich celów perfekcyjnie. Ich populacja stale wzrasta, a one same stają się coraz sprytniejsze. Jednak ptaki te nie zabijają więcej niż mogą zjeść, nie niszczą siedlisk innych zwierząt, a tak znielubiona sójka potrafi zjeść w okresie letnim więcej uciążliwych dla człowieka owadów niż sikorki, na które zdarza się jej polować. Ponadto jej doniosły głos informujący o zagrożeniu alarmuje również inne gatunki ptaków i zwierząt.
Należy pamiętać, że krukowate są w Polsce pod ochroną i nie należy ich niepokoić. Z powodu przesądów i wojen populacje tych ptaków były mocno przetrzebione i tak kruki pomimo objęcia ścisłą ochroną, są gatunkiem zmniejszającym swoją liczebność. Mimo swojej inteligencji i długowieczności (nawet 20 lat) ich największym wrogiem jest człowiek i jego wpływ na środowisko.
